Het begrip ‘weerstand’ heeft veel last van zichzelf. Veranderaars die reacties op verandering interpreteren als weerstand, zetten een zichzelf vervullende voorspelling in werking. Denk je in voorstanders en tegenstanders, dan zie je ze overal. Denk je net even anders, dan zie je gelijk veel meer. Als je je realiseert dat verandering een bestaande situatie verstoort, dan kun je weerstand ook als een logische en zelfs wenselijke reactie zien. Daaruit blijkt namelijk dat de verandering ergens over gaat en ‘iets’ raakt bij betrokkenen. Als je dat niet als tegenstand ervaart, dan ontstaat er ruimte om hun beleving te begrijpen.
Onderzoekende stand
Wil je echt wat met weerstand, dan is het belangrijk om jezelf in een onderzoekende stand te zetten. Vanuit hun voorwaartse oriëntatie staan veranderaars standaard in de actiestand. Bij weerstand is dan de gedachte dat die weg moet, liefst zo snel mogelijk want dan kunnen we weer verder. Dat doe je door mensen te overtuigen van de wenselijkheid of noodzaak van de verandering (lees: het eigen gelijk). We willen immers ‘alle neuzen dezelfde kant op’ en ‘alle kikkers in de kruiwagen’. Ik snap de verleiding van die gedachte én krijg er kippenvel van. Wie wil er nou werken in een dictatuur zonder ruimte voor andere opvattingen, dwarskijkers, omkijkers, navelstaarders en achterlopers? Ga je daarmee het gevecht aan, dan organiseer je zelf dat de weerstand sterker wordt of ‘ondergronds’ gaat. Hoe harder je je best doet om weerstand op te lossen, hoe groter die wordt. Ga je vertragen en op ontdekkingstocht, dan komen er meestal meer mogelijkheden in beeld dan je als doorduwer had durven dromen.
Zelfonderzoekje
Hoe je de beleving van betrokkenen onderzoekt verschilt per situatie, net als wat je doet met de ontdekkingen die dit oplevert. Maar in het algemeen geldt: Wil je met weerstand aan de slag? Begin dan bij jezelf en niet bij (de) ander(en). Ga niet oplossen, maar zet jezelf in een onderzoekende houding. Met een klein zelfonderzoekje kom je hopelijk direct in de stemming om anderen anders te gaan zien. De volgende vragen zijn dan behulpzaam:
Hoe zit het eigenlijk met mijn eigen voorsprong? Veranderaars vergeten vaak hoe hun eigen beleving van de verandering is verlopen. Als ik terugdenk aan mijn eigen spanning en onzekerheid, wanneer heb ik die ervaren? Waar gingen die over? Wat heeft mij geholpen om in deze verandering te gaan geloven?
Wat helpt mij om naar personen te kijken, in plaats van naar groepen als directie, management, afdelingen, voorstanders en tegenstanders? Als ik op persoonsniveau kijk, wie zijn dan mijn WIE? Wie zijn er belangrijk voor mijn verandering? Kan ik hen zien in hun werkelijke beleving of ben ik meer bezig met hoe ik wil dat ze zich zouden verhouden tot de verandering?
Hoe maak ik ruimte voor onderzoek en ontdekkingen? Hoe verhoudt zich dat tot mijn neiging tot overtuigen en oplossen? Als weerstand een begrijpelijke reactie is in plaats van iets om af te keuren of te bestrijden, kan ik dan de verschillende belevingen van verandering beter verdragen?
Over Kilian Bennebroek Gravenhorst
Dr. Kilian Bennebroek Gravenhorst CMC is veranderkundige, adviseur, docent en auteur. Hij werkte 15 jaar aan de universiteit en 15 jaar in de praktijk. Verandering in maatschappelijke organisaties is zijn specialisme. Hij schreef onder andere de beststeller De Veranderversneller.
