Toen ik Provotyping van Stefaan Vandist voor het eerst zag, op de website van Managementboek bij de vijftig genomineerden op de longlist voor het Managementboek van het Jaar, dacht ik dat er een typefout was gemaakt.
Ja, ik kende het woord prototyping en uit een ver verleden ook het woord provo, maar de samenvoeging zag ik pas toen ik de introductietekst las. Provotyping dus, de titel van het boek van Stefaan Vandist, half april verkozen tot Managementboek van het Jaar 2025.
Je gaat het pas zien als je het doorhebt
Met de ondertitel ‘Duurzame toekomstbeelden ontwikkelen en waarmaken’ begon ik te lezen, maar aanvankelijk greep de tekst me niet. Ik begreep het ook niet goed – dat lag ongetwijfeld aan mij. De toevoeging dat het om provocerend prototypen ging, kwam evenmin echt binnen. Totdat ik het hoofdstuk ‘Dit boek in het kort’ las. Daar viel het kwartje, met de korte toelichting van de vier stappen waaruit provotyping bestaat: What if, Coalition of the willing, Provotyping en, last but not least, Celebration. Gevolgd door de zeven redenen waarom duurzaamheid niet werkt én het begin van een oplossing. Ik zag het pas toen ik het doorhad.
Een boek dat ontploft in je gezicht
Daarna las ik door, steeds sneller, totdat het boek in mijn gezicht ontplofte – figuurlijk gesproken natuurlijk – en ik het even moest wegleggen om bij te komen. Dat kwam door de nadere duiding van Vandist aan de hand van de zeven plus één superkrachten, gecombineerd met aansprekende en uitdagende voorbeelden. Vooral de metafoor van de autoverkoper die de keuze heeft tussen een verkoopverhaal over technische specificaties of over de mogelijkheden die een nieuwe auto biedt, bleef sterk hangen.
Een boek dat perspectief biedt
En zo werkt het ook met duurzaamheid: een opsomming van ontmoedigende cijfers óf verhalen over initiatieven die ontstaan en hoop geven. Vooral die tweede invalshoek zet aan tot actie. Daarmee werd Provotyping voor mij een boek dat perspectief biedt, hoop geeft, optimisme uitstraalt, energie losmaakt en doemdenken naar de achtergrond verdringt. Kortom: een boek dat ertoe doet en een methodiek aanreikt die al werkende successen oplevert of zal opleveren.
AI-whispering
Door het hele boek heen staan foto’s die op basis van Vandists ideeën met AI zijn gemaakt door Mieke Geenen. Zij noemt dit proces AI-whispering (of AI-fluisteren) en legt dit achterin het boek nader uit. De hoeveelheid beelden is indrukwekkend (vijftig stuks) en iedere foto illustreert niet alleen de tekst, maar vormt tegelijk een kunstwerk dat nadere bestudering verdient. Ook dat versterkt het bijzondere karakter van het boek en maakt dat het een blijvende indruk achterlaat.
Woordknutselen
Naast het nieuwe woord provotyping tref je ook creaties aan als voedselboskarakter en het acroniem FUCD (Fear, Uncertainty, Cynicism and Doubt), afgeleid van de bekende VUCA-wereld. Ik noem dat woordknutselen. De bronnenlijst achterin het boek verdient eveneens een vermelding: die bestaat uit een QR-code en een link naar de website van Vandist. Duurzaam, omdat het papier bespaart, en praktisch, omdat je de bronnen niet hoeft over te typen.
Opwarmen om af te kunnen koelen
Een van de mooiste quotes in het boek is wat mij betreft: ‘Als we de planeet willen afkoelen, gaan we eerst de harten van de mensen moeten opwarmen.’ En dat opwarmen betekent veranderen. John Kotter, expert op het gebied van verandermanagement, stelde ooit dat slechts circa 30% van de veranderinitiatieven slaagt en dat een kritische massa nodig is om verandering tot stand te brengen. Voortbordurend daarop zou het een goed idee zijn om Provotyping verplichte leerstof te maken op scholen en universiteiten, of er zelfs een nieuw vak van te maken. Zo krijgt de beoogde verandering van onderaf een krachtige impuls.
Aan de slag (en rap een beetje)
De uitdaging is dus om concreet aan de slag te gaan en anders te leren denken over duurzaamheid. Laat je inspireren door de werkwijze en voorbeelden uit het boek, maar houd er rekening mee dat je ook weerstanden zult tegenkomen. Een van de leukste hulpmiddelen daarbij is de vierde stap: Celebration. Naar mijn idee zelfs een essentieel onderdeel van provotyping. Want wie houdt er niet van feestvieren na een succes? En wie eenmaal de smaak te pakken heeft, wil méér vieren.
Aan de slag dus met dit boek – en wel snel. Maar één keer lezen volstaat niet. De voorbeelden en mogelijkheden zijn zo talrijk dat ze anders niet goed blijven hangen. Zelf ben ik inmiddels begonnen aan een tweede lezing en breng ik Provotyping actief onder de aandacht van anderen. Wie volgt?
Over Peter Streefkerk
Peter Streefkerk is eigenaar van Respect Inkoopconsultancy. Hij is actief met interim-management, advisering, projectmanagement, training en coaching op het gebied van contractmanagement en inkoop. Hij is auteur van boeken over contractmanagement en inkopen. Met Octavia Siertsema maakt bij een podcast over aanbesteden.